Tijdens onze recherchewerkzaamheden naar bedrijfsfraude en niet integer gedrag komen we verschillende typen betrokkenen tegen. Zo zijn er de daders van fraude, die willens en wetens zichzelf en/of anderen hebben verrijkt vaak ten kosten van de werkgever of klanten van de werkgever. Hiermee lijkt de wereld van fraudeurs eenvoudig.

Echter, er is nog een tweetal type betrokkenen aan te wijzen. Een andere categorie zijn diegene – laten we het mild verwoorden – die zich niet geheel bewust zijn van hun niet integer handelen. Denk hierbij aan een monteur die niet beter weet dan dat de opbrengsten van het inleveren van oud ijzer wordt gebruikt ten behoeve van de vrijdagmiddagborrel. Of een directeur die in de veronderstelling is dat het luxe uit eten gaan of gefinancierde ‘weekendjes weg’ met klanten nu eenmaal goed ondernemerschap is. Ook als het dusdanige proporties krijgt dat het door derden anders (omkoping, smeren en fêteren) wordt gezien.

Verder is er dan nog de categorie die te goede trouw betrokken raken bij fraude en/of niet integer gedrag. Een inkoper die goederen besteld waarvan later blijkt dat ze zonder toestemming bij iemand privé zijn geleverd. Of een administrateur die declaraties verwerkt van zijn leidinggevende terwijl de originele bonnen ontbreken, maar in de veronderstelling is dat het allemaal wel zal kloppen. Deze mensen komen in onze fraudeonderzoeken behoorlijk verrast ‘aan tafel’. Ze zijn zich van geen kwaad bewust maar hebben al snel in de gaten dat ze mogelijk wat naïef zijn geweest en misschien wel zich moeten verantwoorden voor hun bijdrage en/of onoplettendheid.

Bewustzijn van het risico van fraude is van groot belang bij het voorkomen ervan.

De laatste groep betrokkenen zijn de collega’s die weliswaar niet hebben meegewerkt aan het niet-integer handelen, maar hier wel signalen van hebben opgevangen. Een schoonmaker de op zaterdag een ICT medewerker allerlei hardware ziet inladen, gaat er vaak vanuit dat dit wel in orde is. Of het niet aanspreken van een collega die structureel om onverklaarbare reden ‘van de radar is’ en met vele dingen bezig is behalve met het uitvoeren van werk waarvoor hij is aangenomen.

Bewustzijn van de aanwezigheid van integriteitrisico’s en de signalen van niet-integer gedrag is dus van groot belang om fraude en integriteitschendingen te voorkomen. Niet alleen het niet-integer gedrag van de eerdergenoemde personen, maar ook ter bescherming van collega’s die – al dan niet als gevolg van bijzondere opvattingen en/of enige naïviteit – zich onbewust schuldig maken aan zaken waar ze later door in de problemen kunnen komen. Indien u aan de slag wilt met het professionaliseren van integriteit binnen uw organisatie, is niet per definitie een motie van wantrouwen richting de organisatie en uw mensen, maar vooral een stukje goed werkgeverschap.

Natuurlijk zult u dat moeten doen in een setting van vertrouwen en vanuit een positieve insteek.
Het is de uitdaging voor elke onderneming om zaken die de integriteit van de onderneming raken bespreekbaar te maken. Het is de taak van eindverantwoordelijken in een organisatie om medewerkers middels goed voorbeeld gedrag te motiveren, te stimuleren en te faciliteren om integer te handelen. Zorg er vooral voor dat u op een luchtige, constructieve manier met dit onderwerp aan de slag gaat. Bijvoorbeeld door in workshops met interactief theater of een dilemma battle (Lagerhuis), medewerkers laten stoeien met dilemma’s uit hun eigen praktijk.